Onderstroom ❤ bovenstroom

Als of het op een bankje in het park gekerfd staat. Deze liefdesverklaring komt niet uit het park, maar uit een workshop die ik een tijdje geleden gaf over de 4 niveaus van luisteren uit Theory U. In een notendop:

- Downloadend: “ja wist ik al”

- Feitelijk: “Hé kijk nou eens”

- Empathisch “O ja, ik weet hoe je je voelt”

- Generatief “we zitten op dezelfde golf, verbonden”

De eerste twee zijn feitelijk, in het gesprek ben je op zoek naar alle mogelijke informatie over een situatie. Dit is de bovenstroom en die zie je terug in bijvoorbeeld data, feiten, trends, analyses of KPI’s. Behoorlijk relevant als je wil weten waar je het precies over hebt met elkaar.

Het derde en vierde niveau gaan veel meer over de onderstroom, kun je je verplaatsen in iemand anders zijn perspectief, meeleven, mee-ervaren, vanuit de schoenen van de ander. Dit gaat over invoelen en de beweegredenen van een ander willen begrijpen, denk bijvoorbeeld aan (team)coaching, oefeningen met het boven- en onderbewuste, een goede brainstorm waar iets radicaal nieuws ontstaat.

Terug naar de workshop die ik gaf over luisteren. Voor me had ik een groep zeer empathische mensen die allemaal van nature vanuit de onderstroom leken te werken. Ik gaf ze de opdracht in groepjes een stelling te formuleren en daarover met elkaar uit te wisselen terwijl je op één bepaalde manier luistert. Bijvoorbeeld de stelling: “Vakantie in eigen land is het beste wat er is”

Downloadend luisteren ging ze prima af. Gewoon niet luisteren maar roeptoeteren wat je ergens van vindt. Maar bij de opdracht ‘feitelijk’ te luisteren gebeurde er iets wat ik niet had verwacht. Dit lukte ze namelijk nagenoeg niet. Het moment dat de oren open gingen en de eerste vraag over een stelling was gevraagd, werden ze als het ware in het antwoord ‘ingezogen’. Er was direct sprake van empathische verbinding waarin de twee gesprekspartners elkaar direct op diep niveau begrepen, de noodzaak om de feiten op tafel te krijgen was direct weg.

De feiten op tafel krijgen en zorgen dat het goed begrijpt betekent goed doorvragen op wat iemand precies bedoelt. Als het antwoord nog vaag is vraag je dieper door. Bijvoorbeeld: Wat bedoel jij met vakantie? Wat valt daar voor jou onder en wat absoluut niet? Maakt het uit met wie? Het was fascinerend om te zien dat de groep, ondanks aanmoediging, voorbeelden en interventies, dit soort vragen niet kon bedenken.

In de reflectie op de oefening kwam de groep erachter dat dit ook een thema was in de organisatie. Veel verbinding, veel waardering maar ook moeite om tot besluiten te komen en moeite om met conflicten om te gaan. Terwijl er in de organisatie juist veel behoefte aan daadkracht, richting en sturing was.

De afgelopen jaren heb ik vanuit de bovenstroom me met vallen en opstaan ontwikkeld om ook te kunnen werken in en uit de onderstroom. Maar nu zie ik ook dat de onderstroom de bovenstroom nodig heeft. Vanuit de feiten op tafel kunnen zich namelijk hele andere dingen aandienen, en krijg je de kans vanuit verbinding daadkrachtig te zijn. Hoe mooi is dat!

Scharmer geeft met Theory U een raamwerk om materie en geest, boven- en onderstroom, met elkaar te integreren. Ik ga een duit in het zakje doen.

"Onderstroom❤ Bovenstroom". Misschien kerf ik het ooit écht in een bankje.